Sakarya ilinin tarihi, tarihçesi. Sakarya’daki tarihi eserler, tarihi mekanlar, yerler hakkında bilgi.
Tarihsel dönemlerde bölgeye ilk yerleşenler, Ege göçleriyle Anadolu’ya gelen Frig boylarıdır (İÖ 12. yüzyıl). Friglerin ardından, İÖ 9. yüzyılda bölgeye adını veren Bitinler de aynı bölgeye yerleştiler. İÖ 8. yüzyılda bölgede güçlü bir krallık kuran Frigler, yöreyi egemenlikleri altına aldılar. İÖ 676′da vahşi Kimmer boyları Frig Devleti’ni yıkınca, bölgedeki otorite boşluğunu Lidyalılar doldurdu. Perslerin İÖ 546′da Lidya Krallığı’nı yakmasıyla birlikte tüm Anadolu gibi Sakarya toprakları da Pers İmparatorluğunun egemenliğine girdi. İO 334′te Büyük İskender’in Pers İmparatorluğu’nu ortadan kaldırmasıyla, Britanya Bölgesi de İskender İmparatorluğu’na katıldı. İÖ 282′de Seleukosların denetimine girdi. İÖ 222′de Seleukos egemenliğinden sonra yörede Britanya Krallığı kuruldu. İÖ 74′te Britanya Kralı IV. Nikomedes’in vasiyeti üzerine ölümünden sonra toprakları Roma egemenliğine girdi. 395′te Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılmasından sonra Bizans İmparatorluğu’nun sınırları içinde kaldı, İmparator İustinianos (527-565) döneminde Sakarya Irmağı üzerinde Beşköprü adı verilen köprü yapıldı. Emeviler döneminde Araplar Sakarya’ya kadar ilerlediler. Anadolu’nun 1071 Malazgirt Zaferi ile Türklerin eline geçmesinden sonra İznik başkent olmak üzere Anadolu Selçuklu Devleti’nin kurulmasından sonra Sakarya’nın büyük bölümü bu devletin toprakları arasında kaldı. 1097′de Anadolu’ya gelen Haçlıların İznik’i Selçuklulardan alması ve kenti Bizanslılara bırakmalarıyla Sakarya da içinde olmak üzere bölge yeniden Bizans’ın denetimine geçti. Osman Bey döneminde Sakarya topraklarının tümü Osmanlı Beyliği’ne bağlandı (1324). 1878′deki Osmanlı-Rus Savaşı’ndan kaçan Artvin, Ardahan ve Kars göçmenleri Sakarya çevresine yerleştirildi. Kurtuluş Savaşı sırasında Sakarya yöresi 25 Mart 1921′de işgal edildiyse de 21 Haziran 1921′de geriye alındı. Cumhuriyet’in ilanından sonra yapılan yönetsel düzenlemede bölgenin merkezi olan Adapazarı, Kocaeli İli’ne bağlı bir ilçe merkezi yapıldı. Ancak Adapazarı’nın hızla büyümesi ve nüfusunun çoğalması sonunda 1 Aralık 1954′te kabul edilen bir yasayla, merkez Adapazarı olmak üzere Sakarya ili kuruldu.
Tarihsel Eserler: Sakarya İli sınırları içindeki en eski tarihli mimarlık eseri, Sapanca İlçesi sınırları içinde bulunan Beşköprü’dür. Adapazarı’na 4 km uzaklıktaki bu anıtsal köprü, 559-560 arasında Bizans İmparatoru İustinianos tarafından yaptırıldığı için onun adıyla da bilinir. Uzunluğu 430 m olan köprü 12 kemerden oluşan ayaklara oturur. Sakarya Irmağı yatak değiştirdiği için günümüzde ırmağın üzerinde yer almaz. Sadrazam Rüstem Paşa’nın 16. yüzyılda yaptırdığı Rüstem Paşa Camisi ve Hamam Sapanca’daki bir başka tarihsel eserdir. Sakarya İli’nin merkez ilçesi olan Adapazarı, tarihsel eser açısından pek zengin değildir. Sözü edilmeye değer iki yapıdan biri Orhan Gazi Camisidir. Tek minaresi vardır.
Nusret Suman ve Şadi Çalık’ın ortak çalışmalarının ürünü olan Atatürk Anıtı, 1965′de tamamlandı. Bu anıtta Atatürk taş bir kaide üzerinde, ayakta betimlenmiştir.
Sakarya ili’nin önemli ilçe merkezlerinden biri olan Geyve’de Osmanlı döneminden kalma bazı eserler vardır. Bunlar arasında Ulu Cami (Yunus Paşa Camisi). 1324′te yapılmış olan Orhan Gazi Zaviyesi ve özgün biçimini koruyan Elvan Bey İmareti sözü edilmeye değer yapılar arasındadır.
