HUNLAR. Osmanlı hanedanı dışında Türk- lerin başında hüküm süren en uzun ömürlü ve en önemli hanedan Hun- lardır. Onları dört önemli topluluk olarak ele alabiliriz. Orta Asya Hunları, ilk büyük Hun hakanlığıdır (M.ö. 220-M.S. 216). ilk büyük hükümdarları Teoman Yabgu’- dur. Oğlu Mete (Oğuz Han da denir), M.Ö. 209’da Teoman’ın yerine tahta geçti. 35 yıl hükümdarlık etti. Bütün Türk, Moğol, Tonguz, Altay Türklerini buyruğu altında topladı. Devletinin sınırları Büyük Okyanus’tan Hazar Denizi’ne, Tibet ve Keşmir’den Kuzey Sibirya’ya uzanıyordu.
Hunlar ikiye bölündeükten sonra zayıflayarak batıya göç etmeğe başladılar. Bunların bir bölüğü Volga ile Ural ırmakları arasında bir devlet kurdu (M.S. 374). Hakanları Balamir Han’dı. Avrupa Hun Devleti, M.S. 425’te kuruldu. 454’e kadar yaşayan bu devletin en büyük hükümdarı Attilâ idi. 9 yıl süren saltanatı sırasında 4 milyon km2’lik bir toprak üzerinde dünyanın en büyük imparatorluğunu meydana getirdi. Hindistan Hunları (Akhunlar), ise Moğollarla karışarak güneye inen ve orada VII. imparatorluk hanedanını kuran Hunlardır. 3,5 milyon km2’lik bir bölgede 71 yıl Hindistan’a egemen olduktan sonra dağıldılar.
Orta Asya Hunları harita
Orta Asya Hunları, ilk büyük Hun hakanlığını kurdular(M.Ö. 220-M.S. 216). ilk büyük hükümdarları Teoman Yabgu’dur. Oğlu Mete (Oğuz Han da denir), M.Ö. 209′da Teoman’ın yerine tahta geçti. 35 yıl hükümdarlık etti. Bütün Türk, Moğol, Tonguz, Altay Türklerini buyruğu altında topladı. Devletinin sınırları Büyük Okyanus’tan Hazar Denizi’ne, Tibet ve Keşmir’den Kuzey Sibirya’ya uzanıyordu.
Volga Hunları, M.S. 48′de devlet ikiye bölündü, sonra da göçler sonucu dağıldı. ÇeşitliTürk boylarının birbiri üzerine yaptığı baskılarla zayıflayan önemli Hun boyları batıya göç etmeğe başladılar. Bunların bir bölüğü Volga ile Ural ırmakları arasında bir devlet kurdu (M.S. 374). Hakanları Balamir Han’dı. Avrupa Hun Devleti, M.S. 425′te kuruldu. 454′e kadar yaşayan bu devletin en büyük hükümdarı Attilâ idi. 9 yıl süren saltanatı sırasında 4 milyon km2′lik bir toprak üzerinde dünyanın en büyük imparatorluğunu meydana getirdi.
Hindistan Hunları (Akhunlar, Eftalitler), ise Moğollarla karışarak güneye inen ve orada VII. imparatorluk hanedanını kuran Hunlardır. 3,5 milyon km2′lik bir bölgede 71 yıl Hindistan’a egemen olduktan sonra dağıldılar.
Attila ve Avrupa Hunları, M.S. II. yüzyıldan itibaren Avrupa’nın doğu sınırlarında görünmekle beraber, Yunan kaynaklarında Hunlar’ın adı IV. yüzyıldan beri tanınır. Karadeniz’in kuzeyindeki geniş bozkırlarda yerleşen Hunlar, buradan Kafkasya üzerinden aşarak 359’da İran’a, 363 ve 373 yılları arasında Doğu Anadolu’ya, Urfa’ya ve daha sonra da Anadolu’da Galatya’ya kadar akınlar yaparlar. Fakat, Avrupa’da ilk şöhret ve korku uyandırmaları, 374-375 yılında Volga’yı geçerek önce Alanları yenmeleri ve daha sonra da Karadeniz’in kuzeyindeki Ostrogot Devleti’ni kendilerine tâbi kılmalarıyla başlar ve kısa zaman sonra da Tuna nehri boylarında görünürler. Bütün doğudan gelen bozkır kavimleri gibi Hunlar da, Tuna ve Tisa Irmakları arasındaki ovalık, sulak ve münbit sahayı yerleşmelerine uygun bir yer olarak seçerler. Zira burası, Karadeniz’in kuzeyinden İç-Asya’ya kadar uzanan uçsuz bucaksız bozkırların son uzantısı idi. Yine bu saha, Galya’ya, Morava’ya, Bizans’a giden yolların da müsait bir hareket merkezi idi. Bu zamandan başlayarak IV. yüzyıl sonunda ve V. yüzyıl başında Bizans ve Batı Roma üzerine akınlar yaparlarsa da, devletin ağırlık noktası hâlâ Güney-Rusya’da ve Don Nehri’nin ötesinde bulunuyordu. Batı Hun ülkelerinin hükümdarı 400 sıralarında Uldız/Yıldız idi, doğuda ise Karaton hüküm sürüyordu. Karaton, 412’den sonra bütün Hunlar’ın hükümdarı olmuştur.
