Türkiye’nin Avrupa Birliği’nden en öncelikli beklentisi haline gelen vize muafiyetiyle ilgili yol haritası hazır. Ankara’nın “adil ve uygulanabilir” içeriğe sahip olmasını umduğu belge, yol haritasından çok engelli koşu pistini andıran bir içeriğe sahip.
Milliyet gazetesinden Güven Özalp’in haberine göre; birlik ülkelerine yasadışı yollardan girenlerin iadesini düzenleyen geri kabul anlaşmasının (GKA) imzalanıp devreye sokulmasını vize muafiyeti süreci için olmazsa olmaz şart olarak gören AB, bir yandan çok sıkı kuralları metne yansıtırken diğer yandan da “tüm üye ülkeler” vurgusunu defalarca yaparak Kıbrıs nedeniyle sorunlar yaşanacağının mesajını şimdiden net şekilde veriyor.
Katı bir denetim mekanizmasına bağlı olan “yol haritası” gereği Türkiye belgelerin güvenliği, göç ve sınır kontrolü, kamu düzeni ve güvenliği ile temel haklar konusunda çok sayıda adım atmak durumunda kalacak. Belgede, “vize muafiyetine giden sürecin hızının Türkiye’nin yükümlülüklerini yerine getirmesine bağlı olacağı” vurgusuna yer verilmesi dikkat çekiyor.
Türkiye’nin atması gerekecek 79 kapsamlı adımdan bazılarını şu şekilde sırlamak mümkün:
Geri kabul
l Üye ülkelerle imzalanmış GKA’ların tam ve etkin şekilde uygulanması.
l Türkiye ile AB arasında 21 Haziran 2012′de parafe edilen GKA’nın onaylanması.
l GKA’nın tüm maddeleriyle uygulanması.
l Yasadışı göç kaynağı konumundaki ülkelerle GKA imzalanması ve bunların uygulanması.
Vize politikası
l Türk Vize Enformasyon Sistemi oluşturulması.
l AB açısından göç ve güvenlik riski yaratan ülkelerin vatandaşlarına sınırda vize verme uygulamasına son verilmesi. Bu ülkeler için vize kurallarının değiştirilmesi.
l Türk vize politikasının AB müktesebatına uyumlu hale getirilmesi.
l Ayrımcılık yapmaksızın tüm AB ülkelerinin vatandaşlarına vize muafiyeti tanınması.
l Türk vizelerinin güvenlik unsurlarının yükseltilmesi.
l Havaalanı transit vize uygulamasına geçilmesi.
Sınır yönetimi
l Özellikle AB ülkeleriyle olan sınırlarda uygun kontrol ve gözetlemenin sağlanması.
l İyi eğitilmiş ve nitelikli yeterli sayıda sınır koruma biriminin sınır geçiş noktalarında görevlendirilmesi için gerekli bütçesel ve idari önlemlerin alınması.
Uluslararası koruma
l Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin Türk topraklarında görevini tam anlamıyla ve kısıtlamalara maruz kalmaksızın yerine getirmesi.
l Mültecilerin statüsünü belirleme prosedürlerine yönelik özel bir birim oluşturulması.
l Mültecilerin ve sığınmacıların uygun şekilde kabulü ve haklarının korunması için gerekli kaynağın sağlanması.
l Avrupa Polis Birimi (EUROPOL) ile Operasyonel İşbirliği Anlaşması imzalanması ve uygulanması.
2018′den önce sürpriz olur
ANALİZ
Vize muafiyeti konusunda hukuk alanında eli oldukça güçlü olan Türkiye için Avrupa Birliği tarafından hazırlanan yol haritası teknik anlamda tam olarak ve kısa vadede uygulanması ciddi çaba gerektiren bir içeriğe sahip. Türkiye’yi yıllardır vize konusunda oyalayan ancak yasadışı göçle mücadelede Ankara’nın işbirliğine ihtiyaç duymasının da etkisiyle adımlarını hızlandıran AB’nin hazırladığı yol haritası, hem Türkiye’nin özel koşulları hem de Balkan ülkelerinin süreçlerinden çıkarılan dersler ışığında şekillendi.
Türkiye üzerinden yasa- dışı yollarla AB ülkelerine giren üçüncü ülke vatandaşlarının iadesini öngören geri kabul anlaşmasının (GKA) imzalanıp onaylanması Brüksel açısından süreç için olmazsa olmaz şartların başını çekiyor. Ankara ise parafe ettiği bu belgeyi imzalamak için öncelikle yol haritasını inceleyecek. Belgenin beklentileri karşıladığına ve vize muafiyeti hedefine ulaşılmasını sağlayacağına kanaat getirilmesi halinde Türkiye, GKA’yı imzalama yoluna gidecek.
İmza, vize sürecinin sonu değil başlangıcı olacak. Türkiye, imzayı takip eden 3 yıl boyunca GKA’yı uygulamama hakkına sahip.
Hızı Ankara’ya bağlı
AB ise vize muafiyeti tanımak için GKA’nın uygulanmasını görmek istiyor. Uygulamanın yeterli olup olmadığını görmek için ise Brüksel’in 2-2.5 yıl süreye ihtiyacı var. Türkiye’nin “3 yıl hakkını” kullanması halinde normal şartlarda 2018 civarında bitmesi öngörülen teknik sürecin sonunda vize muafiyeti kararı oybirliğiyle değil nitelikli çoğunluk ilkesi temelinde verilecek.
AB’den, “Ankara üzerine düşenleri ne kadar çabuk yerine getirirse Brüksel de kendi üzerine düşenleri aynı hızla yerine getireceği” mesajı veriliyor.
Sıkı denetim mekanizması devreye sokulacak
AB, Türkiye için sıkı bir denetim mekanizmasını da devreye sokacak. Asıl olarak Komisyon tarafından yürütülecek süreçte AB ülkeleri tam müdahil olacak. Bu çerçevede üye ülkelerin uzmanları da devrede olacak. Europol, Eurojust, Frontex gibi ilgili AB ajanslarının uzmanlığına başvurulabilecek. AB Komisyonu, Geri Kabul Anlaşması konusunda AB Konseyi ve Avrupa Parlamentosu’na raporlar sunacak. AB adalet ve içişleri bakanları altı ayda bir durum değerlendirmesi yapacak. Değerlendirmede üye ülke vatandaşlarının Türkiye’ye vizesiz seyahat olanakları, vize başvurusu ve Schengen Bölgesi’ne girmesi reddedilen Türk vatandaşlarının oranı, Türk vatandaşlarının sığınma talebi oranı ve reddedilen geri kabul başvurularının sayısı da dikkate alınacak.
